جانمایی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران با استفاده از تکنیک  AHP و GIS

جانمایی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران با استفاده از تکنیک  AHP و GIS

مدرس: دکتر سعید جَوی زاده

آدرس: شیراز، خیابان برق، کوچه برق یک، درب اول سمت راست، موسسه چشم‌انداز

تلفن ثابت : 07132341477

همراه : 09382252774

سایت : www.crsgroup.ir

کانال تلگرام: saeedjavizadeh@

کانال اینستا گرام:saeedjavizadeh@

برای کاهش آسیب پذیری شهر دربرابر بحران هایی نظیر زلزله، سیل و سایر بحران های طبیعی و غیر طبیعی تنها توجه به ایمنی و مقاومت ساختمان و رعایت اصول مهندسی ساختمان، کفایت نمیکند بلکه لازم است مدیریت بحران به عنوان یکی از حیاتی ترین سطوح مدیریت، وارد امور شهری گردد و به مکان یابی در چارچوب کاربری زمین اهمیت بدهیم. با تاکید بر نحوه استقرار و همجواری کاربری های شهری گامی در جهت کنترل و مهار بحران برداریم. از این رو مکانیابی پایگاه پشتیبان مدیریت بحران با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP جهت وزن دهی معیارها، همپوشانی شاخص IO جهت تلفیق لایه ها و سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS الگوی مکان یابی بهینه پایگاه پشتیبان مدیریت بحران را میتوان درنظر گرفت. نتایج بدست آمده اراضی مطلوب و مطلوبیت ضعیف، با کیفیت بی تفاوت، نسبتا مطلوب، کاملا مطلوب معیارهایی شامل 1-شاخص کارایی، 2-سازگاری، 3-ایمنی، و 4- شاخص ویژگی های محیطی میتوان بکار برد.

در همین راستا در جهت افزایش توان و همچنین اهداف مدیریت بحران در کوتاهترین زمان ممکن، نیاز به مهیا کردن بستری عملیاتی مناسب با ساختاری منسجم تحت عنوان (پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران) ضروری می باشد. هدف از ایجاد این پایگاه ها مهیا کردن بسترعملیاتی و تاکتیکی مناسب برای تحقق اقدامات پیشگیری، آمادگی و مقابله در بحران های مختلف بویژه بحران های طبیعی بزرگ نظیر زلزله و به عبارت دیگر تاکتیک پذیرنمودن سیستم مدیریت بحران شهر می باشد.

در نواحی شهری به سبب پیچیدگی فرآیندهای تاثیرگذار و نقش عوامل و شاخص های متعدد در مکان یابی استفاده از GIS به تنهایی سازگارنبوده است.

داده ها و روش ها:

پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و توسعه ای است و ازنظر ماهیت و روش، تجربی می باشد. داده ها از نوع کمی و کیفی می باشد.

در این خصوص به جمع آوری ادبیات علمی در خصوص ماهیت پژوهش شده و سپس نظریه ها رویکردهای موجود و تجربیات جهانی در خصوص برنامه ریزی جهت جانمایی پایگاه پشتیبان مدیریت بحران با استفاده از منابع کتابخانه ای بررسی خواهد شد سپس معیارها و شاخص های تاثیرگذار در دستیابی به مکان های بهینه برای پایگاه پشتیبان مدیریت بحران شناسایی شده و با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی AHP الویت بندی می شوند. بااستفاده از اکسپرت چویس وزن دهی می شود برای رسیدن به اهداف موردنظر اقدام به تهیه نقشه ها و سپس اطلاعات توصیفی در خصوص محدوده مورد مطالعه می شود. لایه های اطلاعاتی از نوع کمی و کیفی است و از شهرداری و مسکن و شهرسازی تهیه می گردد. براساس اطلاعات توصیفی لایه ها و مفهوم فواصل مکانی در محیط GIS با استفاده از ابزار تحلیل فضایی در GIS اقدام به ایجاد لایه های جدید رستر گردید.

معیارهای 7گانه تایید سایت پایگاه مدیریت بحران

1 محل زمین در محدوده ناحیه قرار داشته باشد و نزدیک به کاربری مسکونی

2 پیرامون زمین حداقل فضای باز باشد و ساختمان ای بلند مرتبه نباشد

3 حتی المکان در نزدیکی محل های اسکان موقت باشد

4 دارای شبکه دسترسی موقت باشد

5 در مجاورت ساختمان ها و تاسیسات خطرساز نباشد

6 مالکیت زمین دراختیار شهرداری و سهل الوصول باشد

7 حداقل مساحت زمین 2000 مترمربع باشد

در اینجا سه اصل کلی از اصول مکانیابی علاوه بر مشخصات محیطی منطقه صورت گرفته است

الف) کارایی

ب) سازگاری

ج) ایمنی

د) محیطی

یافته های تحقیق

1. ایجاد لایه های رستری شاخص ها

دسترسی به شبکه ارتباطی موجود که زیرشاخص دسترسی به شبکه معابر شامل متغیرهای زیر است:

الف) نزدیکی به معابر درجه 1 ب) نزدیکی به معابر درجه 2 ج) نزدیکی به معابر درجه 3

ب) تراکم جمعیتی:تقاضای امداد و نجات هر منطقه رابطه مستقیم با میزان جمعیت ساکن و یا شاغل در آن منطقه دارد به همین خاطر تراکم جمعیت حائز اهمیت است

2- کلاسه بندی لایه های رستری

3تحلیل سلسله مراتبی

4 تلفیق وزن های نسبی با لایه های رستر کلاسه بندی شده

5 تلفیق لایه ها با استفاده از مدل همپوشانی شاخص IO

نتایج:

بررسی معیارها و شاخص ها درمکانیابی پایگاه های پشتیبان مدیریت بحران یکی از مهمترین مراحلی است که باید مورد توجه قرار بدهیم

بدین صورت که هر کاربری برای ارائه خدمات بطور استاندارد نیاز به ویژگی های مکانی استاندارد از قبیل اندازه و ابعاد زمین، موقعیت، شیب، خصوصیات فیزیکی جنس خاک، توپوگرافی و غیره، دسترسی، تاسیسات و تجهیزات، صدا، هوا، و ...کاربری همجوار سازگار دارد.

در تعیین نهایی مساحت و موقعیت انها نسبت به سایر گزینه ها حائز اهمیت است

آنچه در مطلوبیت مکان اهمیت دارد مساحت و موقعیت است.

آنچه بعنوان شاخص مکانیابی با استفاده از روش تحلیل محتوا انتخاب شدند عبارتند از نزدیکی به معیار درجه 1، درجه2، درجه3، تراکم جمعیتی، گسل، شیب زمین، فاصله از رودخانه ها و مسیل ها، فاصله از خطوط فشار قوی برق، فاصله از پمپ بنزین و گاز، نزدیکی به مراکز درمانی، آتش نشانی، فضاهای انتظامی و مراکز است.

پیشنهادات:

 تصمیم گیران و برنامه ریزان شهری میتوانند با مدل های منطقی نوین و ابزار و سیستم های کارآمد با GIS با سرعت اقدام کنند. به سازمان پیشگیری و مدیریت بحران امکان می دهد علاوه بر پارامترها و ارزش ها به احداث پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران با دقت بیشتری عمل کنند. دو (چند) منظوره سازی احداث شهری، پیش بینی کاربردهای مدیریت بحران درکنار کاربردهای معمول و توجه به ضرورت های شرایط اضطراری و احداث های شهری.

معیارهای ارزیابی با توجه به ویژگی های منطقه مورد نظر تعیین شود.

روش AHP با سادگی و قابلیت انطباق بالا در شرایط مختلف میتواند پاسخگوی برنامه ریزان باشد.

روش AHP معیارها رو اولویت بندی می کند و شهرها و مناطقی که آسیب پذیری بیشتری دارند اولویت اول را در خصوص مراکز اصلی پشتیبان مدیریت بحران و گزینه هایی که در رتبه بندی پایین قرار دارند بعنوان مراکز فرعی اسکان موقت پیشنهاد نمود.

در  مکان یابی پایگاه ها میتوان نقش و تاثیر پارامترهای دیگری ازجمله نوع خاک، خطوط لوله گاز رسانی و ... مورد بررسی قرار داد.

در صورتی که به لایه های جزئی تری مثل ازجمله نوع و میزان فعالیت گسل، میزان مقاومت قنات ها، بررسی مقاومت لرزه ای خطوط حمل و نقل و ... وجود دارد.

پیشنهاد می شود مدیریت نیروی انسانی و منابع در این مراکز بصورتی انجام گیرد که نیروی امدادی به کلیه تخصص ها و تجهیزات لازم در هنگام عملیات امدادرسانی و اسکان مجهز باشند.

جانمایی با استفاده از تکنیک AHP ، جانمایی با استفاده از تکنیکGIS، تحلیل سلسله مراتبی AHP، وزن دهی معیارها، سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS، پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران،سعید جوی زاده، موسسه چشم انداز، موسسه علمی تحقیقاتی، نشر آکادمیک، نشر آکادمیک، داده های کمی، داده های کیفی، تحلیل فضایی در GIS، کلاسه بندی لایه های رستری، مدل همپوشانی شاخص IO، تحلیل محتوا، GIS،